درختان سرسبز و سربه فلک کشیده باغ، سنگ فرش پیاده راه، کاشیکاری های فیروزه ای رنگ، صدای دلنشین آب و وفواره های کوتاه و بلند باغ فضایی جادویی را در این باغ خلق کرده است. وسعت باغ در حدود 23 هزار مترمربع می باشد که در قدیم به دلیل بزرگی آن به باغ شاه معروف بوده است. اما بعدها به دلیل قرارگیری در روستای فین به باغ فین کاشان معروف گردید. زمان ساخت این باغ را به دوران آل بویه نسبت داده اند که به باغ کهنه نامیده می شده و بقایای آن در کنار باغ نو موجود می باشد. اما شکل امروزی این باغ به دوران شاه عباس صفوی و بعد از زلزله سال 982 هجری قمری باز می گردد و در دوران زندیه و قاجاریه ساختمان ها و الحاقاتی به باغ افزوده شده است. معروفیت باغ علاوه بر زیبایی محسور کننده و قدمت تاریخی آن برگرفته از اتفاقات و سرگذشت هایی همچون کشته شدن امیر کبیر در حمام و تاج گذاری شاه اسماعیل صفوی در این باغ و همچنین نوع طراحی باغ می باشد.
معماری باغ فین کاشان
معماری باغ فین کاشان یکی از شاهکارهای عصر خود می باشد و وجود تفکر و خلاقیت در طراحی این باغ را نشان میدهد. دستور ساخت باغ در زمان شاه عباس داده شده است و میراث فرهنگی از غیاث الدین جمشید کاشانی به عنوان معمار و سازنده این باغ نام برده است و برخی کارشناسان در کتب دانشگاهی شیخ بهایی را معمار باغ دانسته اند. طرح اصلی معماری باغ فین کاشان به صورت متقارن بوده است که با گذشت زمان و الحاقات و ساخت بناهای جدید این خط تقارن تا حدودی از بین رفته است. از شگفتی های طراحی باغ گردش آب در تمام باغ می باشد که این امر تنها با ایجاد اختلاف سطح انجام گرفته است. همچنین در طراحی حوض 12 فواره برای ایجاد فواره ها، در عمق یک متری خاک لوله هایی سفالی قرار داده اند که قطر ابتدای لوله ها نسبت به انتهای آن متفاومت است که همین امر سبب می شود ارتفاع فواره ها به یک میزان باشد. حوض دیگری به اسم حوض جوشان در باغ قرار دارد که 160 حفره دارد. نیمی از این حفره ها فواره و نیمی دیگر برای مکش آب بوده اند به این صورت که از حفره اول به عنوان فواره و حفره دوم به عنوان مکش استفاده می شده و همین امر باعث می شده است که ورود و خروج آب حوض به یک میزان باشد و آب از حوض سرریز نشود. از بناهای موجود در باغ فین می توان به حمام سلطنتی و حمام صفوی(امیرکبیر)، کوشک صفوی، عمارت سردر، اتاق شاه نشین، کوشک قاجار، چشمه زنانه، حیاط خلوت کریم خانی، چشمه فین یا سلیمانیه(با قدمت 7000 سال)، موزه ملی کاشان، اصطبل و کتابخانه اشاره کرد که هر کدام در یک دوره تاریخی ساخته شده اند و توسط برج و باروی مستحکم احاطه شده است.
مرمت باغ فین کاشان
مرمت باغ فین کاشان در طول تاریخ چند باری انجام شده است. این باغ در سال 1314 هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید و در همان زمان مرمت استخر مرکزی باغ انجام شد و در سال 1390 در سازمان جهانی یونسکو ثبت جهانی شد. پس از مرگ فتحعلی شاه قاجار بخش هایی از باغ و درختان آن مورد رسیدگی قرار نگرفت و از بین رفت که در دوره پهلوی و پس از ثبت ملی این اثر مورد توجه و رسیدگی واحیاء قرار گرفت. در این دوران موزه ملی کاشان بر روی خرابه های خلوت نظام الدوله ساخته شد و به موزه ملی اختصاص یافت. در سال 1357 نیز بخش های زیادی از باغ فین نظیر کوشک ها مرمت شدند. بعد از انقلاب و در طی سالیان گذشته بخش هایی از بناهای موجود در باغ به دلیل عدم رسیدگی تخریب و از بین رفته بود؛ از جمله استخر و بنای حیاط خلوت کریم خانی که مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در سال 1387 نیز بخش هایی از سنگ فرش و پوشش گیاهی مجموعه، ساماندهی آبراه ها و جوی های باغ، آواربرداری و سبک سازی بام کوشک صفوی و بام سازی ضلع غربی انجام شد. از موارد جالب توجه در این باغ حوضی است که مردم با انداختن سکه ای در آن معتقد هستند که آرزوهایشان برآورده می شود و فسلفه آن به آیین زرتشت باز میگردد که بانوی آب ها آناهیتا را مظهر پاکی می دانستند و بخشی از دارایی خود را به الهه آب می دادند تا برکت خانه هایشان شود. به همت گذشتگان با مرمت باغ فین کاشان این اثر تا به امروز سرپا مانده است و طراوت و سرزندگی را به بازدیدکنندگان هدیه می کند.
