مسجد جامع گرگان
مسجد جامع گرگان از بناهای تاریخی به جای مانده از دوران سلجوقیان می باشد که در جوار بازار قدیمی و سنتی نعلبندان در خیابان امام خمینی شهر گرگان واقع گردیده است و یکی از جاذبه های گردشگری گلستان بشمار می آید. این مسجد با دارا بودن مناره ی آجری سلجوقی، منبر منبت کاری شده تیموری و دو لنگه درب چوبی معرق کاری شده در دوره های مختلف، موزه ای باشکوه از عصرهای مختلف تاریخی تا معاصر را در خود به نمایش گذاشته است. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا با این جاذبه دیدنی استان گلستان بیشتر آشنا شویم.
مسجد جامع گرگان در بافت تاریخی و قدیمی شهر گرگان و نزدیک بازار نعلبندان در محله پای سرو واقع گردیده که گویند به دست معماران ترکمن در دوران سلجوقی ساخته شده است. شهر گرگان شهری با آب و هوای معتدل و مرطوب می باشد که وجود چنین شرایطی باعث ویرانی و تخریب و فرسایش زودتر بناها و ساختمان ها می شود و به همین دلیل است که در استان های شمالی کشور نسبت به مناطق خشک و کویری آن ساختمان های تاریخی کمتری دیده می شوند. بنای اولیه مسجد جامع گرگان نیز از این امر مستثنی نیست و از معماری زمان سلجوقی تنها مناره آجری بنا باقی مانده است و بقیه قسمت های این مسجد به مرمت و بازسازی آن در دوره های دیگر تاریخی همچون قراقویونلوها، صفوی و تیموریان باز می گردد.
معماری مسجد جامع گرگان
معماری مسجد جامع گرگان در زمینی به مساحت 2420 مترمربع شکل گرفته و از حیاطی مرکزی به شکل دو ایوانی با چهار شبستان تشکیل شده است. این مسجد جزء مساجد دو ایوانی کشور بشمار می آید که به عقیده برخی کارشناسان این مسجد در ابتدا تک ایوانی بوده و بعدها ایوان دوم، ایوان شرقی به آن اضافه شده است و از 2 ایوان آن، ایوان غربی به دلیل نور مناسب تر بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. ۱۹ کتیبه تاریخی در ایوان غربی مسجد وجود دارد که شامل وقف نامه ها و فرمان های متعددی می باشد که قدیمی ترین آن‌ها به دوره آق قویونلوها و جدیدترین آن به دوره حکومت قاجار مربوط می گردد. همچنین مسجد دارای صحنی به مساحت 750 مترمربع و چهار شبستان به صورت L شکل می باشد و در زمانی که جمعیت نمازگزاران و یا شرکت کنندگان در مراسمات مختلف زیاد باشد از این فضاها نیز برای راحتی بیشتر استفاده می گردد. از تزئینات معماری مسجد جامع گرگان نیز می توان به ترکیب زیبای آجر و کاشی، استفاده از کاشی های هفت رنگ و همچنین کتیبه های خط کوفی بر روی مناره آجری مربوط به عصر سلجوقی اشاره نمود. نکته جالب و حائز اهمیت در مورد این مسجد عدم وجود گنبد بر خلاف مساجد فلات مرکزی و خراسان می باشد و سقف آن به صورت شیروانی ساخته شده است. در اسکلت ساختمان و برای استحکام بنا از تیرهای چوبی درختان بومی بلوط و سرخدار استفاده شده است که در برابر هوای مرطوب این منطقه استحکام بسیار بالاتری دارند.
از دیگر زیبایی های این مسجد تاریخی یک درب دو لنگه و منبری چوبی می باشد که متعلق به دوره تیموری است و در صحن یکی از شبستان ها قرار گرفته است. منبر با هشت پلکان، از جنس چوب و از نوع قالب و گره است که نقوش زیبای گل و بته بر روی آن منبت کاری شده است. بدنه سمت راست این منبر چوبی به دلیل قرارگیری در مجاورت رطوبت بسیار صدمه دیده است و اکنون درون محفظه ای شیشه ای از آن محافظت می شود. مسجد جامع گرگان به دلیل اهمیت تاریخی بالا در تاریخ ۱۸ تیر ماه سال ۱۳۱۱ هجری شمسی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و امروزه یکی از جاذبه های گردشگری گلستان محسوب می گردد که سالانه بازدیدکنندگان و گردشگران بسیاری را به سوی خود می کشاند.
مناره مسجد جامع گرگان
مناره مسجد جامع گرگان از سطح زمین تا قسمت اتاقک ماذنه دارای ۱۰متر ارتفاع و در بخش بالای مناره و قسمت اتاقک دارای 5 متر عرض می باشد. مناره مسجد از قدیمی ترین بخش های مسجد بشمار می آید که قدمتش همانطور که به آن اشاره شد به دوران سلجوقی باز می گردد. مناره مسجد به صورت استوانه ای ساخته شده است و در بالای آن قسمتی چهار ضلعی برای موذن طراحی شده است. دور تا دور مناره کتیبه های بسیاری به خط کوفی مشاهده می شود و در قسمت پایین مناره نیز آیه ۳۲ سوره مبارکه فصلت نقش شده است. همچنین ۴۷ پله راه ارتباطی اتاقک ماذنه می باشد که به صورت مارپیچ اطراف مناره قرار دارد. از تزئینات مناره در نمای بیرونی آن می توان به آجرکاری های زیبای آن اشاره نمود که از شاخص ترین ویژگی های دوران سلجوقی می باشد.
گورستان قدیمی
گورستان قدیمی در گذشته در اطراف این مسجد قرار داشته است که امروزه بیشتر بخش های آن در اثر گذشت زمان و تخریب از بین رفته و اکنون تنها در بخش غربی و جنوبی مسجد قسمت کوچکی از آن به جای مانده است که بازدید از آن خالی از لطف نمی باشد. سازنده اصلی این مسجد را معماران ترکمنی می دانند که ترکمن ها در تاریخ گرگان نقش بسیار مهم و پر رنگی را داشته اند. با توجه به این مطلب که در کتاب احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم آمده است (جامع در بازار و دم در آن نهریست) به این مطلب پی خواهیم برد که مسجد جامع گرگان در بازار قرار داشته است که با توجه به اینکه مسجد در گذشته از سه بخش شمال، جنوب و شرق به گورستان قدیمی محدود بوده تنها می توانسته از بخش غربی به بازار متصل بوده باشد.
بهترین زمان بازدید از مسجد جامع گرگان
بهترین زمان بازدید از مسجد جامع گرگان با توجه به شرایط اقلیمی منطقه گرگان فصل بهار می باشد. در این فصل استان گلستان از آب و هوای معتدل و خنک و همچنین منظر زیبایی از طبیعت خدادادی برخوردار می باشد و همچنین به راحتی می توانید از دیگر جاذبه های دیدنی این استان نیز بازدید نمایید. آدرس مسجد جامع گرگان آدرس مسجد جامع گرگان: استان گلستان، شهر گرگان، خیابان امام خمینی. سخن پایانی مسجد جامع گرگان نمونه ای ارزشمند و کهن از بناهای تاریخی کشور ایران می باشد که با توجه به شواهد موجود ساخت آن را به دوران سلجوقی نسبت می دهند. این مسجد بعد از دوران سلجوقیان بارها به دلیل صدمات مختلف مانند حریق، زلزله و تخریب بر اثر شرایط اقلیمی مورد مرمت قرار گرفت تا در سال 1311 هجری شمسی به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسید. در این مقاله سعی داشتیم هر چند کوتاه به این جاذبه تاریخی بپردازیم و از دیگر جاهای دیدنی استان گلستان نیز می توان به مدرسه عمادیه گرگان، نرگس تپه گرگان، کاخ آقا محمد خان قاجار، برج گنبد قابوس، کاخ موزه گرگان، خانه شیرنگی گرگان، قبرستان خالد نبی، خانه امیر لطیفی (موزه صنایع دستی گرگان)، آرامگاه مختومقلی فراغی، شهر باستانی جرجان، سرای باقری ها و کاروانسرای قزلق اشاره نمود که در مقالات گذشته بطور کامل و جامعی درباره هر یک از جاذبه های فوق و راه های دسترسی به آن پرداخته شده است. در پایان امیدوار می باشیم از سفر و اقامت در استان گلستان نهایت لذت از سفر را برده و سفری خوش و هیجان انگیز را تجربه نمایید.
برچسب ها: مسجد جامع گرگان, جاذبه های گرگان